Morawskie gwiazdy we Wrocławiu

Spacerując po Ostrowie Tumskim we Wrocławiu, warto zwrócić uwagę na pomnik św. Jana Nepomucena. Ozdobiony jest on czterema interesującymi, kolczastymi gwiazdami, znanymi w USA pod nazwą gwiazdy morawskie (Moravian star), a w Niemczech - jako gwiazdy herrnuckie (Herrnhuter Stern). Nazwy te pochodzą od miasta Herrnhut w Niemczech założonego przez emigrantów z czeskich Moraw.

Pierwsza taka gwiazda została zbudowana około roku 1830 w niemieckim miasteczku Niesky - niedaleko granicy z Polską, we wschodniej Saksonii, w dolnośląskim powiecie górnołużyckim. Miasto to zostało założone w 1742 roku przez braci morawskich, uciekających z Czech przed prześladowaniami husytów. Gwiazdę zbudował nauczyciel matematyki szkoły prowadzonej w Niesky przez braci morawskich P. H. Verbeek podczas lekcji geometrii. Była to szkoła z internatem, do której uczęszczało wiele dzieci z rodzin misyjnych. Gwiazda miała być symbolem ich tęsknoty i rozłąki z rodziną.

W 1880 roku jeden z absolwentów szkoły założył w Herrnhut wytwórnię gwiazd na sprzedaż. Wykonywane są tam (ręcznie!) do dziś  - http://www.moravian-stars.com/.

Tutaj znajdziesz instrukcję jak samodzielnie wykonać gwiazdę morawską.

Wkrótce gwiazda morawska stała się bardzo popularnym adwentowym i bożonarodzeniowym elementem zdobniczym nie tylko wśród braci morawskich, ale w wielu wspólnotach ewangelickich, gdzie symbolizuje gwiazdę betlejemską. Tradycyjnie rodziny zbierały się, by razem wykonać gwiazdę i wywiesić ją w pierwszą niedzielę Adwentu, a zdjąć w uroczystość Trzech Króli. Do dziś takimi gwiazdami dekorowane są domy, kościoły, biura, ulice i wystawy sklepowe.

O Star of wonder, Star of night,
Star with royal beauty bright,
Westward leading, still proceeding,
Guide us to thy perfect light.
(fragment kolędy We Three Kings of Orient Are)

Zauważmy, że liczba ramion gwiazdy morawskiej odpowiada mniej więcej liczbie dni w czterech tygodniach, a więc i liczbie dni adwentowych. Adwent zaczyna się zawsze w czwartą niedzielę przez Bożym Narodzeniem, może więc liczyć od 23 do 28 dni.

A ile jest ramion morawskiej gwiazdy? Jaki mają kształt?

Na pierwszy rzut oka wydawać się może, że gwiazdy te są zbudowane z prawidłowych ostrosłupów czworokątnych doklejonych do jakiejś bazowej bryły. Po chwili dochodzimy jednak do wniosku, że nie jest możliwe, by wszystkie ostrosłupy były czworokątne. Jedynym wypukłym wielościanem, którego ściany są kwadratami jest przecież sześcian, a każda z tych gwiazd zbudowana jest z co najmniej kilkunastu ostrosłupów. Uważniejsze przyjrzenie się pozwala zauważyć, że niektóre ostrosłupy są trójkątne. W istocie gwiazda zbudowana jest z 18 ostrosłupów czworokątnych i 8 trójkątnych, które doklejone są do archimedesowego wielościanu zwanego sześcio-ośmiościanem rombowym małym.

Tradycyjna gwiazda morawska ma zatem 26 ramion. Istnieją jednak jej odmiany zbudowane na innych wielościanach archimedesowych (o ścianach trójkątnych, kwadratowych, sześciokątnych i ośmiokątnych). Wtedy można otrzymać gwiazdy o 20, 32, 50, 64 a nawet... 110 ramionach.

Zadanie 1. Iluramienną gwiazdę otrzymamy, jeśli w bryle bazowej tradycyjnej gwiazdy morawskiej zetniemy narożniki tak, by w miejscu ścian trójkątnych powstały sześciokąty foremne, a następnie na nowo powstałej bryle zbudujemy gwiazdę doklejając do każdej ściany odpowiednie ostrosłupy? Jakie ostrosłupy musimy dokleić do ścian powstałych w miejscu dawnych  ścian kwadratowych? A jakie do ścian powstałych w miejscu wierzchołków wyjściowej bryły? Ile jest każdych z nich?

Zadanie 2. Jak powstaje gwiazda o 110 ramionach? Największa liczba ścian wielościanu archimedesowego to 92 (60+20 trójkątów i 12 pięciokątów - co to za bryła?). Zatem jeżeli chcemy doklejać piramidy do ścian bryły archimedesowej, to 110 ramion nie da się uzyskać! Co może być bryłą bazową gwiazdy o 110 ramionach?

Chyba najbardziej znanym miejscem we Wrocławiu, gdzie w czasie Adwentu można podziwiać model gwiazdy morawskiej, jest kościół ewangelicki pod wezwaniem Opatrzności Bożej przy ul. Kazimierza Wielkiego 29 (czyli tzw. Trasie W-Z) - siedziba biskupa diecezji wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Biały model wywieszany jest na drzewcu w pierwszą niedzielę Adwentu na znak tęsknoty i oczekiwania na przyjście Jezusa. Wisi aż do święta Trzech Króli, kończącego okres Bożego Narodzenia.

Jeśli znajdziecie modele morawskich gwiazd w innych miejscach we Wrocławiu lub na Dolnym Śląsku, napiszcie do nas.