Bridges 2013

Autor:

Piotr Pawlikowski

nauczyciel matematyki w ZSO w Kluczborku

O dorocznych konferencjach Bridges piszemy na Portalu tutaj, a tutaj można znaleźć informacje o Bridges 2010, które odbyło się w węgierskim Peczu.

W roku 2013 miłośnicy budowania mostów pomiędzy matematyką a sztuką, kulturą i naukami przyrodniczymi spotkali się w holenderskim Enschede (tuż przy granicy niemieckiej) na Uniwersytecie Nauk Stosowanych Saxion. Nawiasem mówiąc, to właśnie w Enschede znaleziono i zoptymalizowano odpowiedź na postawiony przez Stanisława Ruziewicza i zamieszczony w Księdze Szkockiej pod numerem 59. problem, czy można rozbić kwadrat na skończoną liczbę różnych kwadratów. W marcu 1978 roku tutejszy matematyk i informatyk prof. Adrianus Duijvestijn pokazał, jak rozłożyć kwadrat na 21 różnych kwadratów i wykazał, że nie można tego zrobić dla żadnej mniejszej liczby różnych kwadratów.

Ale powróćmy na Bridges. Podobnie jak w latach poprzednich konferencja zgromadziła ponad 200 uczestników z całego świata oraz około 100 miejscowych studentów, nauczycieli i pracowników naukowych, którzy przez 4 dni brali udział w wykładach, warsztatach, wystawach, projekcjach filmowych, koncertach i przedstawieniach.

Wykład inauguracyjny wygłosił honorowy gość konferencji - prof. Harold Kroto z Uniwersytetu Sussex (Wielka Brytania) – laureat Nagrody Nobla z chemii (fot. 1). Otrzymał ją (wspólnie z Robertem Curlem i Richardem Smalleyem) w roku 1996 za odkrycie fullerenów - cząsteczek węgla o kształtach bazujących na dwudziestościanie ściętym (czyli tzw. piłce nożnej - taki właśnie kształt ma pierwszy odkryty w 1985 roku fulleren C₆₀). Sir Kroto w swoim wykładzie podzielił się refleksjami na temat wpływu sztuki na jego rozwój i karierę naukową. Był to pierwszy z odczytów publicznych, otwartych dla wszystkich chętnych. Pozostałe dotyczyły wizualizacji matematycznych i ich zastosowań m.in. w kartografii a także filozofii, osiągnięciom i innowacjom w holenderskiej architekturze.

Tematyka zamkniętych konferencyjnych wystąpień także była bardzo zróżnicowana, co dobrze ilustrują przykładowe tematy odczytów i warsztatów: Nauka matematyki poprzez taniec, Matematyczne aspekty motywów dekoracyjnych w Opactwie Westminsterskim, Tworzenie fraktalnych ornamentów islamskich, Pseudosfera w sztuce XX i XXI wieku, Przegląd obiektów matematycznych możliwych do zaobserwowania poprzez Google Earth, Matematyczne idee w starożytnej poezji hinduskiej, Symetria w matematyce, fizyce i sztuce. Tematy poważne przeplatały się z lekkimi. Do najciekawszych wykładów można zaliczyć wystąpienie George'a Harta - dyrektora Muzeum Matematyki w Nowym Jorku (fot. 4) oraz Carla Séquin - informatyka z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. Pierwszy z nich pokazał, jak wykorzystując nowoczesne technologie (w szczególności druk 3D), przygotować formy do wypieku matematycznych ciasteczek w formie escherowskich parkietaży płaszczyzny. Drugi zaprezentował świetny wykład (z pokazem modeli) o powierzchniach topologicznych zwanych Boy's Surface i Girl's Surface (nazwa Boy pochodzi od nazwiska odkrywcy pierwszej powierzchni - Wernera Boya, nazwa Girl jest przewrotnym dowcipem odkrywców drugiej powierzchni). Z kolei podczas sesji poświęconej wielościanom Rinus Roelofs i Marcel Tünnisen prezentowali wyniki swoich prac dotyczacych różnych uogólnień pojęcia wielościanu jednorodnego.

Wyjątkowym wydarzeniem podczas konferencji był Family Day (dzień dla rodzin). Wszyscy chętni mogli wtedy uczestniczyć m.in. w warsztatach matematyczno-tanecznych, budowaniu czworościanu Sierpińskiego, tworzeniu perskich iluminacji (średniowieczne zdobnictwo książkowe) a nawet w zakupach w nanosupermarkecie i w wielu innych atrakcjach.

Wieczór muzyczny był okazją do wysłuchania kompozycji

Dmitriego Tymoczki (matematyka i muzyka z Uniwersytetu w Princeton, uczestnika konferencji) - inspirowanych histogramami,
Giovanniego Albiniego (opartej na matematycznych odwzorowaniach motetów Carlo Gesualdo,
Clifton Callender (z nieskończonymi kanonami nasladującymi spiralę logarytmiczną)

oraz improwizacji w wykonaniu niemieckich i holenderskich filharmoników. W części nieformalnej wieczoru muzycznego była okazja do wysłuchania amatorskich kompozycji uczestników konferencji i do wspólnego śpiewania zabawnej piosenki podsumowującej konferencyjne wydarzenia.

Nie zabrakło także wydarzeń teatralnych - były występy matematycznych mimów, a na zakończenie konferencji trupa aktorów złożona oczywiście z jej uczestników brawurowo wystawiła sztukę poświęconą sztucznej inteligencji p.t. "Half Life" Johna Mightona (matematyka z Uniwersytetu w Toronto) w reżyserii Steve'a Abbota (matematyka z Middlebury College w USA, uczestnika konferencji).

Podczas Bridges odbył się tradycyjny festiwal matematycznych miniatur filmowych, podczas którego zaprezentowano kilkanaście najlepszych nadesłanych na konferencję filmów inspirowanych matematyką. W jednym z nich geometryczny taniec z mieczami, w innym - związki między żonglowaniem, zaplataniem warkoczy a teorią grup, a w jeszcze innym - życiowe perypetie urojonej liczby i. Odbył się też wieczór poezji matematycznej, podczas którego swoje utwory czytało kilkunastu poetów (wśród których istotną część stanowili sami matematycy).

Nieodłączną częścią konferencji jest wystawa sztuki matematycznej. W tym roku prace swoje prace prezentowało na niej ponad 130 artystów z niemal 30 krajów świata, w tym troje z Polski: Krystyna Burczyk i Halina Rościszewska-Narloch przedstawiły modele w technice origami, a Piotr Pawlikowski - kartonowy model kompozycji wielościanów jednorodnych (fot. 8) i wariację na temat innego wielościanu (fot.15). Wśród eksponowanych prac znalazły się m.in. grafiki, obrazy, makaty, fotografie, modele płaskie i przestrzenne, statyczne i dynamiczne, urządzenia mechaniczne, a nawet biżuteria i odzież inspirowana matematyką. Wielka była też różnorodność użytych materiałów – papier, karton, drewno, akryl, stal, plastik, paciorki, tkaniny i inne. Na zakończenie konferencji, po głosowaniu przeprowadzonym wśród jej uczestników wyłoniono najlepsze prace w czterech kategoriach:

zawartość matematyczna,
wrażenia estetyczne,
innowacyjność tworzywa,
kunszt wykonania.

Głównej wystawie towarzyszyły również okolicznościowe wystawy w muzeach i galeriach sztuki w Enschede oraz pobliskim Hengelo. Były tam eksponowane m. in. grafiki znanego węgierskiego artysty Istvána Orosza, ażurowe modele wielościanów Ulricha Mikloweita (fot. 26, 27), a także drewniane modele fraktalne Koosa Verhoeffa (fot. 29, 30). Prawdziwą gratką dla miłośników sztuki matematycznej była wystawa kilkudziesięciu grafik M. C. Eschera (fot. 28).

Ważnym wydarzeniem podczas każdej konferencji jest budowa gigantycznej konstrukcji z elementów Zome System pod kierunkiem Paula Hildebrandta - założyciela firmy ZomeTool. Specjalnie na spotkanie w Holandii inżynier mechanik i nauczyciel matematyki Fabien Vienne zaprojektował model pentadysku o średnicy 6 metrów, złożony ze 104 tysięcy elementów (fot. 23, 24). Gigantyczna konstrukcja zawisła w holu Uniwersytetu Saxion i została wpisana do Księgi Guinessa jako rekordowa konstrukcja z odrębnych elementów.

Kolejne konferencje Bridges odbędą się w Seulu (2014) i Waszyngtonie (2015). Ale jest też dobra wiadomość – w roku 2016 budowniczowie mostów pomiędzy matematyką i innymi dyscyplinami spotkają się przy... Moście Grunwaldzkim we Wrocławiu. Już teraz zapraszamy wszystkich na to matematyczne święto do stolicy Dolnego Śląska, która w tym czasie będzie wszak Europejską Stolicą Kultury.

W oczekiwaniu na rok 2016 zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć z konferencji w Enschede. Kliknięcie w miniaturę otwiera duże zdjęcie w osobnym oknie.