Z okazji roku edukacji ekonomicznej zapraszamy do rozwiązania historycznych zadań o polskim pieniądzu. Przedstaw stosowne obliczenia.
Zad. 1. Jeden kupił we Wrocławiu 27 kamieni wełny, każdy po 34 groszy białych. Wiele to uczyni złotych po 30 groszy polskich, gdy 33 groszy polskich za 37 groszy białych rachują?
Zad. 2. Jeden kupił we Wrocławiu wosku każdy kamień za 2 zł węgierskie i wiózł je do Normberku. Kosztuje nakład za cetnar wrocławski 1 i 1/2 zł węgierskiego, a 132 funty czynią cetnar wrocławski, a 128 funtów wrocławskich ważą jeden cetnar to jest 100 funtów w Normberku, a 100 zł węgierskich za 134 zł reńskich. Jest pytanie jak drogo ma dać 1 cetnar normberski, aby w 100 zł 5 zyskał.
Zad. 3. Z jakiej książki pochodzą powyższe zadania? Podaj jej tytuł, autora, rok wydania i wydawcę.
W tym miesiącu punkty zdobyli:
- 3 pkt. - Bolesław Mokrski - emerytowany nauczyciel z Przyszowic,
- 2,5 pkt. - Krystyna Lisiowska - redaktor z Warszawy,
- 2 pkt. - Daria Bumażnik - doktorantka na WCh UWr.
Zad. 1. Kamień to staropolska jednostka masy. Nazwa pochodzi od walcowatego kamienia stanowiącego część żaren. Całkowity koszt zakupu wyniósł 27 kamieni · 34 grosze białe = 918 groszy białych. Skoro 37 groszy białych to 33 grosze polskie, to 1 grosz biały daje 33/37 grosza polskiego, a 918·33/37 = 30294/37 = 818 i 28/37 groszy polskich. Złoty to 30 groszy polskich, a 818/30 = 27 złotych i 8 groszy polskich. Zatem wynik to 27 złotych 8 groszy i 28/37 grosza. Ponieważ ówcześnie 1 grosz polski to były 3 szelągi, a 1 szeląg to 6 pieniążków, czyli grosz polski liczył 18 pieniążków, możemy zapisać ten wynik jako 27 złotych 8 groszy 13 pieniążków i 23/37 pieniążka. Taki właśnie wynik podał Tomasz Kłos w odpowiedziach.
Zad. 2. W treści zadania brakuje informacji, jak przeliczyć kamienie na cetnary lub funty. Trzeba ten przelicznik uzupełnić. Kamień to 24 funty wrocławskie, czyli 1 cetnar wrocławski = 132 funty = 5,5 kamienia. We Wrocławiu za cetnar wrocławski wosku zapłacono 5,5 kamienia · 2 złote węgierskie = 11 złotych węgierskich. Koszt transportu 1 cetnara wrocławskiego do Norymbergi wyniósł 1,5 złotego węgierskiego, zatem całkowity koszt cetnara wrocławskiego wosku to 12,5 złotych węgierskich. Cetnar norymberski to 128/132 = 32/33 cetnara wrocławskiego, jego koszt wynosi więc 32/33·12,5 = 400/33 = 12 i 4/33 zł węgierskich. Sprzedając towar, chcemy zyskać 5%, więc cena cetnara norymberskiego powinna wynosić 12 i 4/33 · 1,05 = 420/33 = 12 i 24/33 złotego węgierskiego. W Norymberdze ceną musimy jednak podać w złotych reńskich, a złoty węgierski to 1,34 reńskiego, czyli ta cena powinna wynosić 12 i 24/33 · 1,34 = 562,8/33 = 938/55 = 17 i 3/55 złotych reńskich. Ponieważ ówcześnie złoty reński dzielił się na 20 szylingów, a szyling na 12 halerzy, otrzymany wynik to 17 złotych reńskich 13 halerzy i 5/55 halerza, czyli 17 złotych reńskich 1 szyling 1 halerz i 1/11 halerza. Taki właśnie wynik podał Tomasz Kłos w odpowiedziach.
Zad. 3. Zadania pochodzą z pierwszego drukowanego w języku polskim podręcznika do nauki
arytmetyki i rachunków na abakusie: Algoritmus to iesth nauka Liczby, Polską rzeczą wydana, przez Xiędza Tomasza Kłosa. Na trzy się części dzieli, Pierwsza będzie o osobach Liczby, wtora o Regule detri, Trzecia o rozmaitych rachunkach y o społkach Kupieczkich. W Krakowie ex Officina Ungleriana, 1538.
