Czas odwagi i wyobraźni

miejsce:
Muzeum Uniwersyteckie
Gmach Główny Uniwersytetu Wrocławskiego
pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

termin:
12 listopada 2015 – 31 maja 2016
poniedziałek, wtorek, czwartek godz. 10-15.30
piątek, sobota, niedziela, godz. 10–17
środa - nieczynne

bilety:
Ceny obejmują także pozostałe sale muzealne.

• ulgowe 6 zł
• normalne 10 zł
• rodzinne 25 zł
• studenci i pracownicy UWr - wstęp wolny
• W niedziele wstęp na wystawę i projekcje filmów jest bezpłatny.

Do 31 V 2016 w Muzeum Uniwersyteckim (w Sali Pod Filarem) prezentowana jest wystawa Czas odwagi i wyobraźni. Pionierskie lata Uniwersytetu we Wrocławiu poświęcona trudnym początkom polskiej uczelni. Wystawę w ramach jubileuszu 70-lecia wrocławskiego środowiska akademickiego przygotowały Archiwum oraz Muzeum UWr.

Podczas obrony Festung Breslau gmach główny Uniwersytetu został rozcięty uderzeniem bomby na dwie części, a inne zabudowania uczelni były zniszczone w 70%. Już 4 dni po kapitulacji miasta prof. Stanisław Kulczyński - biolog z Uniwersytetu Lwowskiego, delegat Ministerstwa Oświaty i pierwszy powojenny rektor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu – pisał do swojego zastępcy, prof. Stanisława Lorii (fizyka): Zniszczenia są olbrzymie, ale majątek uniwersytetu, politechniki i agronomii tak ogromny, że nawet ta pozostała jego część pozwalałaby na uruchomienie szkół wyższych i zabezpieczenia im warunków materialnych pracy lepszych niż gdzie indziej w Polsce. I tak 24 sierpnia 1945 roku Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej wydał dekret powołujący do życia pierwsze polskie uczelnie we Wrocławiu: Uniwersytet i Politechnikę. Do miasta ściągali uczeni ze Lwowa i z Polski centralnej, wśród nich takie sławy jak matematyk Hugo Steinhaus, mikrobiolog Ludwik Hirszfeld, historyk Karol Maleczyński, geolog Józef Zwierzycki i wielu innych. Przeszczepiali tu lwowskie tradycje oraz wysoki etos pracy naukowej i akademickiej. Pół roku po objęciu przez polskie władze zrujnowanego Wrocławia, 15 listopada 1945 wykładem prof. Hirszfelda oficjalnie zainaugurowano działalność Uniwersytetu i Politechniki – uczelni połączonych wspólnym rektorem, senatem i administracją. Na UWr utworzono sześć wydziałów: prawno-administracyjny, humanistyczny, matematyczno-przyrodniczy, lekarski z oddziałem farmaceutycznym oraz rolniczy z oddziałem ogrodniczym. W celu zwiększenia dostępu do edukacji na poziomie akademickim utworzono tzw. Wstępny Rok Studiów, który przygotowywał do podjęcia nauki. W roku akademickim 1945/1946 na Uniwersytecie i Politechnice studiowało 3500 osób, co stanowiło szóstą część wszystkich polskich studentów.

Na wystawie zaprezentowano ok. 200 dokumentów, zdjęć i osobistych pamiątek pierwszych pracowników uczelni, m.in. telegram z Ministerstwa Oświaty dotyczący zabezpieczenia mienia i przekazania go władzom polskim, zarządzenie prof. Stanisława Kulczyńskiego z 22 maja 1945 w sprawie zabezpieczenia mienia wydrukowane w wersji polskiej i niemieckiej oraz raporty z prac
budowlano-porządkowych składane rektorowi od VIII do XI 1945. Jest nawet korespondencja dotycząca nieudanej próby odzyskania obserwatorium astronomicznego w Windhook (Afryka Płd.) należącego przed wojną do Uniwersytetu we Wrocławiu. Specjalna prezentacja multimedialna dotyczy członków Grupy Kulturalno-Naukowej, czyli pionierów, którzy przybyli do Wrocławia w maju 1945 albo byli już na miejscu przetrzymywani w obozach pracy przymusowej (jak np. matematyk Edward Marczewski) i podjęli decyzję o pozostaniu. W gablotach można obejrzeć oryginalną biało-czerwoną opaskę noszoną przez pionierów, zaświadczenia o przynależności do GKN wydane przez prezydenta Wrocławia Bolesława Drobnera, zaproszenia, zdjęcia, dyplomy i świadectwa, a także materiały dokumentujące przebieg akcji rewindykacyjnej wrocławskich księgozbiorów i kolekcji muzealnych.

Bogatą dokumentację ma Straż Akademicka złożona ze studentów, którym za darmową pracę przysługiwały posiłki oraz indeksy. Na wystawie znajdziemy m.in. prośbę o wydanie pozwolenia na używanie broni oraz dwujęzyczną, polsko-rosyjską legitymację Straży Ochrony Obiektów m. Wrocławia, upoważniającą do noszenia broni i posiadania roweru. Życie pierwszych studentów ilustrują m.in. świadectwa o niezamożności i niekaralności wymagane przy przyjęciu na studia, pisma o przeszłości wojennej mające przełożenie na punkty rekrutacyjne, przyrzeczenia studenckie, indeksy i legitymacje. Honorowe miejsce zajmują projekty ceremoniału i barw akademickich poszczególnych wydziałów UWr opracowane pod koniec lat 50. XX wieku przez Mieczysława Jaremę – długoletniego pracownika rektoratu, szkice projektowe insygniów uniwersyteckich oraz próbne bicia pieczęci uniwersyteckiej. Szczególne cenne są dokumenty zawierające wytyczne do prac remontowych w gmachu głównym Uniwersytetu wg planów z XVIII wieku.

Klimat wystawy potęgują stylizowane na lata 40. i 50. XX wieku nagrania dźwiękowe autentycznych, pełnych dramaturgii listów, m.in. rozmaitych interwencji rektora Kulczyńskiego, prośby prof. Eugeniusza Rybki - dyrektora uniwersyteckiego Obserwatorium Astronomicznego - o ochronę podczas nocnych obserwacji w obawie przed powtarzającymi się napadami, apelu Ady Bireckiej - córki zamordowanego lwowskiego uczonego Mariana Auerbacha, prośby uczonych skierowanej do Ministerstwa Oświaty o przyznanie Łucji Banachowej (wdowie po Stefanie Banachu) specjalnej wdowiej pensji oraz deputatów, a także wniosku przewodniczącego rady nadzorczej wrocławskiego ZOO o zwrot tutejszego aligatora, który w 1945 roku trafił do Łodzi.

W niedziele wstęp na wystawę jest bezpłatny, a w Sali pod Filarem odbywają się projekcje dwóch filmów ze zbiorów Filmoteki Narodowej w reżyserii Jadwigi Plucińskiej : „Wrocław miasto studentów” (1947) - pokazujący panoramę zniszczonego miasta i problemy pierwszych studentów - oraz „Wrocław 1959” (1959) - ukazujący miejskie kontrasty i tętniące wśród ruin życie naukowe i kulturalne. Dodatkowo można obejrzeć film o początkach Uniwersytetu przygotowany z okazji samej wystawy, w którym przewodnikiem i narratorem jest aktualny rektor prof. Marek Bojarski. Dla zwiedzających przygotowano ulotki w trzech językach (polskim, angielskim, niemieckim) stylizowane na strony powojennej gazety.